Населување на албанците во Македонија

Многу често од албански историчари и политичари слушаме дека албанците биле автохтон народ во Македонија. Тоа воопшто не е точно. Сите историски извори го тврдат сосема спротивното, односно дека албанците се најдоцни дојденци во Македонија. Дури и турците се дојдени порано отколку првиот дојденeц албанец во Македонија. Историските сведоштва говорат дека првите албанци во Македонија почнале да се доселуваат поинтензивно дури после средината на 18-тиот век. И секој човек кој што логично размислува и има малку познавања од македонската топонимија и археологија, ќе знае дека сите населени места каде што денеска живеат албанци некогаш биле чисти македонски места, со македонски топоними, со македонски цркви и гробишта, без никакви пишани историски извори или археолошки наоди од албанци се до половината на 18-ти или 19-ти век. Каде има албански џамии или цркви, албански гробишта од 17-ти век во тетовско, гостиварско, дебарско, струшко, скопско, кумановско?! Никаде!

Според отоманскиот попис на населението од 1430-1431 година, во Македонија немало воопшто албанци. Веќе од средината на 15-ти век, со исламизацијата на албанците, тие во мал број почнале да доаѓаат во Македонија како турски војници и наеминци, но сепак во многу минорен број. Во отоманскиот попис од 1452-1453 година, се забележани само 32 албански семејства на територијата на цела Македонија и тоа 31 семејство во вилаетот Калканделен (Полог) и 1 католичко семејство во Скопје. Овие албанци веќе во најголем дел биле исламизирани и отоманските власти ги обележувале како „Арнаути“ или „Арбанаси“, како би се разликувале од староседелците. Имено, во пописните тефтери, отоманците на личните имиња на албанците додавале “Арбанас“ или “Арнаут“ за да ги разликуваат од староседелците, за кои немало никакви придавки за народност.

Отоманскиот попис од 1467-1468 година, забележува само 84 албански домаќинства на територијата на цела Македонија и тоа во следниве вилаети:

Попис 1467-1468 година

Вилает Калканделен (Полог): 20 домаќинства
Вилает Ускуп (Скопје): 2 домаќинства
Вилает Пирлепе (Прилеп): 10 домаќинства
Вилает Ќипрјули (Велес): 3 домаќинства
Нахија Крчово (Кичево): 7 домаќинства
Нахија Мариово: 1 домаќинство
Нахија Манастир (Битола): 41 домаќинство

Извор: ТДИМН. ОПД, т. III, с. 35–143 (вилает Калканделен), с. 150; ТДИМН. ОПД, т. I, с. 197–199; ТДИМН. ОПД, т. II, с.139–271 (нахия Манастир), с. 271–485

Првите шест албански села во Македонија

Албанците дошле на границите на Македонија во 1572 година. Французинот Филип Канаје го опишал заземањето на Качаник од страна на неколку, како што тој лично запишал, “албански групи на убијци и разбојници“ во 1572 година.

Во 1595 година, за прв пат во историјата е забележана албанска разбојничка тајфа која ограбила неколку полошки села, а многу селани ранила и испоубила. [Ј. Трифуноски, Полог, стр. 38].

Според отомански документ од 1597 година, околу 10000 албански разбојници од северна Албанија, ограбиле и изгореле 27 села во западна Македонија, а во 6 од тие села, во дебарската област, се заселиле првите албанци во Македонија. Значи, прво населување на албанци во македонско село, временски датира 3 години пред почетокот на 17-ти век и тоа било во областа на Дебар.

Албанско населување во скопската област

Во отомански документ од 1595 година, за прв пат е забележано присуство на “арнаутски разбојнички групи“ во скопската област, но без албанско населување.
Албанците почнале постепено да ги освојуваат високите планински македонски села од скопска Црна Гора дури кон крајот на 17-ти век (Материали, 536. / “АРНАУТИ“ Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика" (с 11 карти), Издава Българското книжовно дружество в София, 1900 година, Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100).
Албанците прво ги зазеле највисоките македонски села на скопска Црна Гора и после постепено слегувале кон ниските села. Село Брест до 19-ти век било чисто македонско село. Во Љуботен албанците навлегнале на крајот на 18-ти век (Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика", Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100).
Германскиот патувач Хан во втората половина на 19-ти век ги посетил албанските села на скопска Црна Гора и самите тамошни албанци го известиле дека се преселени во скопските северни планини после австријските војни, што е крајот на 17-ти век (Hahn, Reise von Belgrad nach Salonik, Wien, 1868. стр. 70).

До 20-ти век, на Китка и Црн Врв се населиле албанци во 21 македонско село. Тие дошле од Косово во текот на 18-ти и 19-ти век, а жителите на Алдинци знаеле дека нивните предци дошле во Алдинци од Гњилане (Материали, стр. 523. / Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика", Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100).

Во Скопското поле првите албанци се спуштиле дури во 19-ти век, за време на управувањето на Хамзи-паша, албанец кој етапно доселувал албанци од северна Албанија. [ J. Трифуноски, Скопско Поље, 358.]

Албанско населување на Полог

Албанското населување на Полог почнува од средината на 18-ти век. Сепак, тие во тој период претставувале многу мала малцинска група во Полог, се до првата половина на 19-ти век, кога со Полог владее албанецот Абдураман-паша, кој насилно и масовно населувал албанци од северна Албанија [ Ј. Трифуноски, Полог, с. 71-74.]. Голем дел од староседелското македонско население на Полог, било насилно поалбанчено, цели родови биле поалбанчени, како и многу жени и девојки под притисок на тетовските албански паши и нивниот зулум [ Ј. Трифуноски, Полог, стр. 38-39, 50-51.]. Истото се има случено и со Кичевијата, каде најголемиот дел од тие албанци се всушност од македонско потекло. Затоа, можеме да кажеме дека албанците во Македонија се македонски браќа.

Албанците од село Теарце биле заселени од тетовските паши, од Мат, Долен Дебар и призренско. Албанците од село Доброште дошле од Дебар и Љума. Во село Длабочица, село Стража и село Култино, албанците потекнуваат од Дукачин Љума. Во последното село, Абдурахман Паша во почетокот на 19-ти век ги избркал македонците и населил албанци ( Материали (Софија), 437, 439, 446-447).

Во Жеденската област до почетокот на 19-ти век живееле исклучително македонци, но подоцна почнале и таму да се доселуваат албанци од Реч и Долни Дебар.

Од албанските зулуми, македонците од Полог масовно бегале и ги оставале празни селата. Васил К`нчов во последната деценија на 19-ти век ја посетил Македонија и опишува дека селото Горно Фалише до 1860 година броело 30 македонски семејства, а во 1890 година опустело, како и селата Палатица, Корито, Форино и Чајле, кои исто така останале опустени и празни (В. "Новини", год. II бр. 12, 13./ Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика", Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100). Македонскиот етнограф Трифуноски, спомнува дека и селата Катрање и Еребино ја споделиле истата судбина на опустување (Ј. Трифуноски, Полог, 39-40). На опустените македонски имоти и цели села, албанските паши населувале албанци.

Еве неколку потресни вистинити историски приказни, како врз македонците од Полог бил вршен етногеноцид.

Во село Лопушник, кон крајот на 18-ти век се доселиле тројца албанци и со “зулум“ купилe земја oд селаните во Лопошник, плаќајки им на македонските сопственици на имотот само 60 гроша и така албанците постепено го зазеле селото [Ј. Трифуноски, Полог, 183.].

Македонците од селото Железно Речане биле на удар на качачките банди во почетокот на 19-ти век, а населението за ситница убивано, "трган народ", велеле мештаните [Ј. Трифуноски, Полог, 191.].

Македонските селани од Горна Ѓоновица биле убивани на паша, во шума, на нивите, им ја грабале стоката [Ј. Трифуноски, Полог, 210.]. Во тогашното македонско село Симница, најпрво се населиле три албански семејства од Мат (Албанија) и со помош на други дојденци од Албанија ја нападнале Симница и големиот манастир, кој постоел во селото. Сите калуѓери, освен еден, кој бил надвор од манастирот, биле убиени, игуменот на манастирот запален, а манастирот разорен. Манастирот во 1936 година бил обновен, но балистите повторно го разориле во 1943 година. [Ј. Трифуноски, Полог, 213.]

И селото Џепчиште, како и сите полошки села пред 200 години биле чисто македонски места, со манастир Света Богородица. Кога сите селани биле собрани на богослужба во манастирот "Турци" [муслимански Албанци] го запалиле манастирот заедно со селаните. [Ј. Трифуноски, Полог, стр. 347].

Албанизација на Кичевија

Албанизација на Кичевија, а не населување на албанците, бидејќи и сегашното албанско население на Кичевија има македонски корени. Зајас, сега изразито албанско село, до 1740 година било чисто македонско православно село. Првиот македонски етнограф, Томе Смиљаниќ - Браднина, пред 90 години утврдил дека луѓето од Зајас ги знаат своите муслимански претци до 7 колено, а од овие имиња после продолжуваат имињата на нивните православни предци. Православните старинци биле “Шопки“, па албанците еден дел од нив истиснале, а друг дел исламизирале и поалбанчиле (Т. Смиљанић, Кичевија, 440-441).

Селото Црвивци било исламизирано околу 1760 година. Албанците удриле на селото од страна на Зајас за Велигден, кога се играло оро, убиле многу луѓе, а жените ги заробиле и се вселиле како во своја куќа (Т. Смиљанић, Кичевија, стр. 431).
Селото Бериково, било муслиманизирано околу 1785 година, кога албанците ги исламизирале жените и децата од селото, бидејќи мажите им биле на печалба (Т. Смиљанић, Кичевија, с. 437).
Дел од македонското староседелско население на селото Колари избегало кон крајот на 18-ти век во Австро-Унгарија, а оние кои останале дома биле албанизирани (Смиљанић, Кичевија, с. 444).
Албанците во село Јагол биле преселени од селото Блаце од Албанија околу 1830 година. Тогаш било и албанизирано селото Туин. Во село Поповјани, село Другово и село Белица првите албанци се населиле околу 1840 година од Дебар.

Албанизацијата струшко-дебарскиот крај

Иако албанците прво проникнале во дебарскиот крај во 17-ти век, сепак до 19-ти век, апсолутното мнозинство на Голо Брдо и Дебарско Поле го сочинувале македонци, рисјани и муслимани. Подлабоки етнички промени во дебарскиот крај настанале во 19-ти век, со албанизација на македонците муслимани од повеќе села и населување албанци од северна Албанија.

Васил К`нчов во својата книга за Македонија обајвена 1900-та година, сведочи за поалбанчувањето на македонците муслимани и населувањето на албанци во Голо Брдо и Дебарско Поле: “Жителите (македонски муслимани) на селата Острени, Трново, Клене, Летен, Џепиште, Ербеле, Обоки, Макелари и други, претпочитаат да се кажуваат за арнаути и да говорат арнаутски. Торбешите од село Раица, најјужно од подримските потурчени села, говорат повеќе арнаутски и се бројат за арнаути. Селата Вичишта, Голеишча и Писанки биле до почетокот на 19-ти век македонски, до пред 30 години биле половина македонски, а сега се населени од арнаути. Само во Писанки останаа уште 3 македонски куќи. Арнаутите идат од Горица и од други посеверни места. Уште посилен е притисокот на Поле (дебарко поле).

Македонците исчезнале во почетокот на 19-ти век од северните села, а денес бегаат од сите други села поради страшните уништувања на кои се изложени. Селото Граѓани до скоро било македонско. Арнаутите дошле пред 50 години и сега тие се мнозинство. Има уште 8 македонски куќи, но и тие наскоро ќе бегаат. Македонци имало и до пред 30-35 години во арнаутското село Балании и во турското Коџаџик, но сите избегале. Тој крај е жестоко опустошен од арнаутските полкови на Али Паша, кои го уништија Божји Град во долината на река Дрим, кон крајот на 18-тиот век.

Само во Река арнаутите уште не проникнале и тоа благодарејќи на торбешите од една страна и на фактот, што, тамошните македонски села се големи (види кај Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика", Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100).

Населување на албанците во Гора (Корча), област Мокра - Поградец и Струга

До 19-ти век, македонските етнички територии се простирале скоро во цела јужна Албанија. Во Гора (Корча) и Мокренската област населението било македонско, православно и поданици на Охридската Архиепископија. Во Кодексот на Охридската Архиепископија од 1761 година се наоѓа Епископијата Горо-Мокренска и потписот на Горо-Мокренскиот (корчанско-поградечки) Епископ Јоаким (А.Шопов и Г.Стрезов, Кодекс на Охридската патриаршия. Сб.М. X. 569).

Охридскиот анонимен летописец од првата половина на 19-ти век, бележи две големи пустошења во Гора и Мокра (зап. охридски брег). Во 1805 година арнаутски полкови ја опљачкале целата околина на Охрид, а во 1821 година пишува летописецот Охридски за мокренската област “во Мокреница се` се запусти, сето имање го ограбија“ (Охридски летописни бележки, 6,16 / “АРНАУТИ“ Васил Кънчов, "Македония. Етнография и статистика" (с 11 карти), Издава Българското книжовно дружество в София, 1900 година, Част първа.Народи в Македония. Арнаути., стр. 83-100).
Васил К`нчов во својата книга за неговото патување низ Македонија од 1900-та година запишува “арнаутски дојденци од долината на Шкумба го иселуваат македонското население од западните делови на охридско“, селата Фердово и Калиште се поалбанчени целосно, а македонското население се иселува и од селата Лин и Радожда.

70 години пред сведоштвата на К`нчов, доктор Муелер, кој патувал по западниот охридски брег на Струга и Поградец во 1837-1828 година, сведочи дека овој брег бил населен со македонци, но почнале да се доселуваат и албанци, па запишал дека селото Фердово имало мешано население од македонци и албанци, додека селото Калиште било чисто македонско село (D-r Joseph Muller, Albanien, Rumelien und die Osterreich-Montenegrische Granze, Prag, 1844. стр.69). Само 70 години подоцна, на почетокот на 20-тиот век, немало трага од македонци во тие некогашни чисто македонски села.
До 1870 година жителите на областа Девол и Корча (денешна јужна Албанија) говореле македонски јазик. Поради албанскиот притисок, првенците на 50 села од овие области се заколнале да не говорат повеќе македонски, да не го пренесуваат македонскиот јазик на своите деца и да станат албанци (Списание "Albania", 15–30 Juni 1898, p. 32.).

Од ова произлегува дека голем дел од денешните Албанци имаат и македонски корен.

За населувањето на албанците на Балканскиот Полуостров, повеќе прочитајте во написот:
Населувањето на aлбанците на Балканскиот Полуостров во 11-ти век.

Населувањето на aлбанците на Балканскиот Полуостров во 11-ти век

Шќиптари / Shqip(ë)tarët / Albanians

За потеклото на албанците, постојат многу разјаснети одговори. Според сите пишани и материјални историски извори со кои што располага светската историографија и археологија, можеме да заклучиме дека албанците најкасно се населиле на Балканскиот Полуостров.

Во антиката, за прв пат се спомнува народ албанци, во Битката кај Гавгамела во 331-ва година п.н.е. каде Александар Македонски (Македонија) го поразил Дариј Трети (Персија). Албанската коњаница била на страната на Дариj Трети и биле поставени на десното персиско крило.

Целокупните историски извори од средниот век говорат дека територијата на денешна Албанија ја населувале само македонци, илири и епирци.

Хрватите се до почетокот на 19-ти век се изјаснуваа како илири, а нивниот јазик го означуваа како илирски. За разлика од народите кои и во средниот век се идентификуваа како илири т.е. потомци на илирите, не постои ниту еден историски албански извор, дека денешните албанци, некогаш и некаде до 20-тиот век имале свест за било какво илирско потекло. Тоа секако не наведува на помислата за нивното населување на Македонскиот Полуостров (Балканот) во средниот век. Целата книжнина од Хрватска, како земја која не потпадна под турско ропство и целосна германизација и која имаше литературна слобода, на илирскиот т.е. „словенскиот“ јазик. Хрватските интелектуалци до 20-ти век, својот јазик го нарекуваа илирски, a сите народи на Балканскиот Полуостров ги нарекуваа “илири“, а земјите беа за хрватските интелектуалци илирски провинции. И самата идеја за создавање на Југославија, како заедница на народи е наречена “илирска идеја“.

Во византиска географија од 10-ти век од анонимен автор, напишано е дека скити-словени го населувале целиот Епир (G. Müller, Geographi Graeci Minores, Paris, 1882, p. 574 (Извори за бълг. история, IX, с. 311). Византиската “Хроника на Monemvasia“ го потврдува фактот дека цела јужна Албанија (стар Епир) била словенска земја (Dujčev, I. Cronaca di Monemvasia. Palermo, 1976, p. 12–13.). Средновековната историја на Солун - “Miracula Sancti Demetrii“ спомнува само словени во денешна Албанија (lib. II:I,158, в: ГИБИ, III, с. 129.). Според византиски документ од 6-ти век, за Драч и северна Албанија се говори како словенска земја (ГИБИ, II, с. 129.). Византиските хроничари пишуваат и дека крајбрежните области Дирахион и Никопол биле словенски (Ferluga, J. Gli Slavi del sud ed altri gruppi etnici di fronte a Bisanzio, In: Gli Slavi occidentali e meridionali nell'alto medioevo.t.I, Spoleto, 1983, p. 303–352.).

Но, во истиот ран среден век, никаде не наоѓаме историска или археолошка трага на присуство на албанци на Балканот, ниту во Албанија. Само да се погледа топонимијата во Албанија, станува јасно секому дека Албанија била исклучиво словенска земја во средниот век. Албанските топоними се чисто словенски како Кукуш (алб. Кукс), Белград (тур. Берат), Коњух (тур. Елбасан), Горица (тур. Корча), Лесковиќ, Ќоровода, Леска (алб. Леш), Кроја (алб. Круја), река Војунита (алб. Вјуса), планина Мокра, Девол, Вагенеција итн.

Во 1308 година е издаден “Анонимен опис на источна Европа“, каде за албанците е напишано дека “немаат градови, замоци, тврдини, укрепини и села, туку живеат во колиби и постојано се движат од место во место со своите дружини и родови (Белчовски, J. Опис на Источна Европа од 1308 година. Вo: Споменици за средновековната и поновата историjа на Македониjа, т. 2 ,Скопjе, 1977, с. 470–473.). Како што сите знаеме, сите илирски населби биле утврдени уште во антиката, како и подоцна во средниот век, со што Албанците не може да се поврзат со Илирите.

Населувањето на aлбанците на Балканскиот Полуостров во 11-ти век

Која е татковината на Албанците?! Албанците се кавкаски народ, кој потекнува од кавкаска Албанија. Прво биле освоени од Александар Македонски и Македонците после битката на Гавгамела 331-ва година п.н.е. Потоа според нив, кавкаските албанци биле нападнати, заробени и одведени од страна на арапите како арапски војници во Италија, при арапските напади на Италија во 11-ти век. Дел од албанците биле заселени од арапите крај италијанскиот град Тоска, па се поврзува името на албанското племе Тоски со нивното привремено живеалиште во Италија. Од тука е присуството на латинските позајмици во албанскиот јазик, но и во подоцнежните албанско-влашки контакти и албанизацијата на епирските власи.


[Константинопол т.е. Источното Римско Царство - Ромеи ( Византија - Називот Византија прв пат се користи во 1557 година (нешто повеќе од стотина години по падот на Константинопол од страна на германскиот историчар Хероним Волф, во неговото дело Corpus Historiae Bizantinae ), која во тој период ја контролираше и јужна Италија, ја одбрани оваа територија од арапите и нив ги протера. Во “Historia, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae. Impensis ed. Neberi, Bonnae” е објаснето дека Ромеискиот воен лидер Michael Ataliotos во 1042 година ги пренел албанците од јужна Италија на Македонскиот Полуостров (Балканот) и ги населил во месноста Арбан (денешна северна Албанија), на тромеѓето меѓу македонците, србите и црногорците, за да ги прекине и ослаби овие народи и нивните врски.]
Значи како резултат на ова населување настанале црногорците, рашките па потоа србите, а коренот им бил Македонија.

За кавкаското потекло на албанците може да се надоврзат и топонимите во кавкаскиот регион. Во денешна Грузија, во земјата на некогашниот аварски каганат, постојат топоними исти како и имињата на албанските племиња. Така, постои село Бушати во Грузија, а воедно Бушати е име на албанско племе заселено околу Скадар. Во Грузија воедно постојат села со имиња како Гегути, Гегени и Геги. Гегите се северните Албанци. Исто така, мноштво албански зборови се исти или имаат ист корен како и кавкаските јазици од Чеченија, Дагестан, Грузија итн. Ако на ова се додаде дека прв пат писмени документи на албански јазик се јавуваат дури во 15-ти и 16-ти век, несомнена е нивната средновековна колонизација на Балканскиот Полуостров.

[Then in 1042, the Byzantine Empire attacked by macedonian insurrection under command to the macedonian leader Petar Delian, after having defeated the Arabs in Sicily and having brought the Sicilian Albanians under their command and christianizing them. The leader of the Byzantines who led the Albanians was named Georgius Maniakos. Maniakos brought Albanian mercenaries from Sicily to fight the Macedonians insurrection and they settled in two waves in modern day Albania, first the mercanaries came, and then came the women and children. After the defeat of Maniakos, the Byzantines would not let the Albanians return, thus the Albanians requested that the Macedonians let them stay on the land. They settled under mount Raban and the city of Berat and from this, the macedonians called them "Rabanasi" or "Arbanasi". The city of Berat was known as Belgrad also, before the Albanians came to settle there. They mostly tended sheep and cattle.]

Населување во област Арбан

Прв пат историските извори спомнуваат присуство на албанци/арвани/арбани на Македонскиот Полуостров - Балканот во втората половина на 11-ти век. Византискиот хроничар Скилица пишувајки за историски настани од 1078 година, првпат во историјата спомнува албанци на Македонскиот Полуостров - Балканот (ГИБИ VI, с. 338–339.). Михаил Аталиат пак спомнува албанци во втората половина на 11-ти век.

Византиската принцеза Анна Комнена ги лоцира албанците во 11-ти век во областа Арбан (северна Албанија), (Анна Комнина, Алексиада. Съст. Я. Любарский. Москва, 1965, с. 351; Ферjaнчић, Б. Албанци у византиjским изворима, В: Илири и Aлбанци, Београд 1988, 287–292...

Пред втората половина на 11-ти век никаде не се спомнува народ албанци или било кое од другите имиња користени за овој народ на Балканскиот Полуостров, а не се спомнува и областа Арбан. Затоа албанците може да кажеме дека се најдоцните колонизатори на Балканот.

Историските пишани извори утврдуваат дека до 1280 година, немало албанци во други делови на територијата на денешна Албанија, освен во областа Арбан.

Населувањето на албанците во Драч и драчката област

Албанците од 11-ти век до 1280 година живееле исклучиво во областа Арбан, откога почнале да ја напаѓаат и населуваат драчката област. Кон крајот на 13-ти век е датиран првиот историски податок за албанско присуство во Драч, кога албанците го нападнале и ограбиле Драч, а потоа го напуштиле (Ibidem, 1, p. 357.).

Историскиот доказ вели дека тие не биле домороден народ во Драч, бидејќи дошле, го ограбиле и потоа заминале од него.

Некаде во 1280 година имало голем земјотрес во Драч, кој го разрушил градот и староседелското население од Драч се иселило, а тогаш прв пат албанците го населиле Драч (Pachymerеs, Georgii. De Michaele et Andronico Palaelologis. 1, Bonnae, 1835, p. 508.). Драч бил голема македонска колонија, кој бил во рацете на македонскиот господар Ивец, еден од првенците на царот Самоил. Poмeиските средновековни хроничари опишуваат како македонскиот војвода Ивец имал голем дворец наречен Проништа, на драчката планина Врохот (така се нарекувала во тие времиња). Појужните области на денешна Албанија ги владеел македонскиот господар Николица, исто така првенец на Самоил (Скилица-Кедрин, ГИБИ, 7, с. 292.)

Населување на албанците на југ од Драч

Византискиот историчар Лаоник Халкокондил сведочи дека албанците откога го зазеле и населиле Драч, почнале постепено да се селат на југ во 14-ти век (Веселаго, Е. Известия Лаоника Халкокондила об албанцах, ВВ, 10, 1956, с. 140).

Воедно и Јоан Кантакузин, друг византиски хроничар, пак опишува дека албанците како номади за прв пат почнале да доаѓаат во областите на Белград (дн. Берат), Канина и Колонија во 30-те години на 19-тиот век. (Cantacuzeni, I. Eximperatoris Historiarum. Bonnae, 1, 1828, p. 279–280, 450, 474, 495.).

Но, тоа не била права и масовна колонизација на албанци во овие места, зошто според турскиот попис од 1431 година, имало само неколку албански семејства во споменатите области (Stanescu, E. La population Vlaque de l'empire Byzantin aux 11e–13e siecles, BF, 7, 1979.).

Населување на албанците во областите на Коњух (Елбасан), Горица (Корча) и Белград (Берат)

Според турскиот попис од 1431 година, нема присуство на албанци околу градовите и во самите градови Коњух (турски Елбасан), Горица (турски Корча) и Белград (турски Берат) (Stanescu, E. La population Vlaque de l'empire Byzantin aux 11e–13e siecles, BF, 7, 1979.). Овие места почнуваат мали групи албански номади да ги населуваат дури во 17-ти век, но не станаа албански доминантни места се` до крајот на 19-ти век.


Турските податоци за албанците до 15-ти век

Османлиските пописи ни кажуваат дека во 15-ти век албанци живееле само во турскиот санџак Арванид, а географски тоа е поречието на реките Шкумбин и Матија, околу рамнината на Кроја. За тоа сведочи и пописот на населението од 1431-1432 година, каде албанци се зебележуваат во санџакот Арванид, но не и во другите места на територијата на денешна Албанија, со исклучок на неколку семејства (İnalcık, H. Higri 835 Tarihli Süret-i Defter-i Sancak-i Arvanid. Ankara, 1954.).

Според сите историски извори, може да забележиме дека албанската експанзија и албанизација на македонското домородно население од територијата на денешна Албанија започнува од 17-ти век, со исламизација на албанците и нивно зајакнување како отомански исламски сојузници против христијаните староседелци.

Шкрети - етнички македонци кои го прифатиле албанскиот јазик

Шкрети е македонски назив за етничките македонци, кои го примиле албанскиот јазик и кои во Република Македонија живеат во областа Горна Река (мавровско, денеска општина Ростуше-Маврово).

Етимилогијата на македонскиот збор шкрет потекнува од гегскиот (албанскиот) збор ШКЈА, кој што означува словен.

Самите албанци (геги) ги нарекувале етничките македонци кои го примиле албанскиот јазик ШКЈА или СКЈА т.е. словени, за да се разликуваат од етничките албанци. Но, шкрети нема само во Горна Река, туку албанизирани македонци во најголем број живеат во Голо Брдо, околиите на градот Коњух (преименуван од Отоманците во Елбасан), Белград (преименуван од Отоманците во Берат), Горица (турски Корча), Бобовишта, Поградец, Девол, итн. Поконкретно, ШКЈА е термин кои гегите (албанците) го користеле и за сите останати словенски народи. Српскиот етнограф Цвијиќ, забележал дека албанците ги нарекуваат и србите и црногорците “само Шкја, Скја и никако поинаку“ ( J. Cvijić, Balkansko Poluostrvo, Beograd 1931, II, 31 i d., 61). Според етимилошкиот речник на хрватскиот и српскиот јазик, албанскиот збор shqa (шкја) означува словен (Petar Skok, Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, JAZU, Zagreb 1973).

Општо познато е дека македонците, како христијани во Отоманското царство, трпеле големи зулуми од страна на исламизираните албанци, кои биле главни отомански сојузници на Македонскиот Полуостров - Балканот. Поради тие притисоци, за заштита на својот живот, голем дел од македонците од западна Македонија и она што денеска е држава Албанија се исламизирале, а оние кои останале верни на својата прадедовска христијанска вера, само го прифатиле албанскиот јазик. Тоа се денешните шкрети.

Многу од шкретите со тек на време се исламизирале, па целосно се претопиле во албанци. Денеска исламизираните шкрети од Горна Река се сметаат исклучиво за албанци, иако етничкото потекло им е чисто македонско. Се претпоставува дека шкретите го прифатиле албанскиот јазик во 19-ти век.

Постојат белгиски сведоштва од 19-ти век, кои се однесуваат на селата во Корча (Горица) и Девол, населени со етнички македонци, но под арнаутскиот притисок морале да го прифатат албанскиот јазик т.е. да се албанизираат или пак да се исламизираат и да добијат Отоманска заштита.

Забележано е дека масовно, македонските селани од Корча и Девол, кои го говореле македонскиот јазик како мајчин, го прифатиле албанскиот јазик некаде околу 1870-та година. Првенците на подесетина села од овие области се заколнале групно да не говорат повеќе македонски, да не го пренесуваат македонскиот јазик на своите деца и да станат албанци (Списание "Albania"Bruxelles, 15–30 Juni 1898, p. 32.).

Пишаните историски извори и факти, ни откриваат дека голем број од денешните албанци имаат македонско етничко потекло.

ВМРО vs ДПМНЕ

Како што ни е на сите познато, една од најголемите политички партии во Република Македонија, е партијата ДПМНЕ, која во својот назив ги вклучува и четирите свети букви за нас, македонците, ВМРО. Уште повеќе, оваа политичка партија, која е основана на 17 јуни 1990 година, себе си се смета за наследничка на ВМРО, па дури и се поистоветува со оваа света организација, како продолжение на истата, но во модерна форма на политичка партија.

Пауза. (Сметам дека не е потребна, но, сепак, мала пауза. Па сега повторно прочитајте го горе-изнесениот параграф.)


Најпрво, македонската револуционерна организација од самиот почеток на идејата и сите нејзини понатамошни форми и различни имиња, претставува организација која дејствува во илегала, од проста причина што условите во тоа време го налагаат тоа - Македонија била поробена. Како таква организација, ВМРО дејствувала со терористички акти во најразлични форми, како атентати, бомбашки напади, киднапирања, итн. За ВМРО и неговата историја, има доволно пишани факти и студии, па тука нема да навлегуваме во понатамошни дискусии, а тоа не е ни тема на оваа колумна. Во интерес на темата (определена од самиот наслов), само ќе го констатираме следново: По дефиниција, ВМРО е терористичка организација. Како таква, ВМРО е пример кој се изучува во светската литература за ваков вид на организации. Иако терористичка, што е условено од актите што организацијата ги превземала и ги определила јасно и концизно во своите статути и устави, сепак, ВМРО е света организација за секој македонец, од проста причина што основната цел на нејзината борба е слободна и независна Македонија.

Од друга страна, пак, партијата ДПМНЕ, е политичка организација, основана во слободна Македонија, во периодот во кој Македонија е дел од Југославија, непосредно пред нејзиниот распад. Набргу потоа, Македонија е независна и самостојна република. Независно од тоа како биле третирани оние македонци кои продолжиле да се борат за македонската кауза во рамките на Југославија, Македонија сепак била оформена како држава. Иако, ако подобро се размисли и анализира, Македонија и денес после 27 години независност, не може да кажеме дека е слободна, а не е ни цела! Сепак, тоа е друга тема за дискусија.

Темата на оваа колумна е едноставна: ВМРО vs ДПМНЕ. Првата е револуционерна организација, втората е партија. Се чини дека во оваа реченица е јасно кажано се. Сепак, неопходно е малку да додадеме дополнителни образложенија. Не може една политичка партија, себе си да се смета за наследничка на револуционерна организација, па уште и да се именува со истите букви. Дури и да станува збор за истите индивидуи, кои што биле членови на ВМРО и спроведувале терористички акти, доколку овие индивидуи се решат да стапат на политичка сцена, тие стануваат членови на партија, а тоа е сосема различно. Да биде иронијата уште поголема, денешните членови на партијата ДПМНЕ, ниту биле дел од ВМРО, ниту пак имаат потенцијал и капацитети да бидат револуционери. Дека тоа е така, денес покажуваат фактите, а нели, пред фактите и боговите молчат. Имено, да се биде револуционер, тоа е идеологија всадена длабоко в срце, и вгнездена цврсто во разумот на револуционерот. Во овие 27 години независна Македонија, имаше многу периоди кои ја загрозија уставноста и слободата на Македонија. Низ повеќе наврати имаше такви ситуации (денес уште повеќе има) во кои вистински револуционери не би се поколебале ни за миг, а да не сфатат дека е загрозена татковината и дека е потребно да се превземат акти (и терористички, се разбира) за да се воспостави контрола над непожелните состојби. Сведоци сме дека такви акти вооптшо не се случија, а тоа пак покажува дека денес, во нашата Македонија не постојат револуционери!

Од фактите толку, да се вратиме на темата. За жал, денес ќе видиме како членови на оваа партија (ДПМНЕ) се поистоветуваат со револуционерните дејци од ВМРО. Смешно, трагично, патетично. Во интервју за ТВ медиум, во периодот пред фамозниот конгрес на оваа партија, нејзиниот член Филип Петровски изјавува дека шести пат ќе учествува на конгрес и со тоа се изедначува со Тодор Александров по број на учества на конгреси. Да нема забуни, интервјуто може да го погледнете и сами, тука. Патетиката во оваа изјава е повеќе од очигледна, а преку овој пример јасно се гледа како членовите на ДПМНЕ со огромно задоволство и без трошка срам, се поистоветуваат себеси со револуционери. Ајде да речеме и дека е така, тогаш, почитуван господине Филип, каков сооднос имаш, споредено со Тодор Александров, во поглед на бројот на извршени атентати, терористички акции, бројот на членови во твојата револуционерна дружина или чета, бројот на испукани куршуми, бројот на блиски средби со смртта, итн. ?

Одговорот на тоа прашање е повеќе од очигледен, а со самото тоа веќе и станува појасно која е разликата од ВМРО до ДПМНЕ. Има уште многу други членови од партијата кои би можеле да се наведат како пример. Сашо Мијалков се покажа како добар бизнисмен, за тоа впрочем учел и школо. За патетиката на Груевски и сите негови порази, можеби е подобро и воопшто да не дискутираме.


Конечно, да резимираме. ВМРО е револуционерна организација. Во неа членувале родољубиви македонци, интелектуалци и револуционери. ДПМНЕ е политичка партија. Во неа членуваат политичари, квази-интелектуалци. Зошто квази? Па затоа што вистински интелектуалец би бил свесен дека политичката партија во која што членува не може да ја поистовети со револуционерна и терористичка организација, а и самиот себе не може да се поистовети со револуционер, кога наместо кама и револвер, со себе носи пенкало. Со такво пенкало, во 2001-ва година беше потпишана капитулацијата на првата модерна и независна Република Македонија, во нејзиното најсвето место, Охрид. Чисто за споредба, и Гоце Делчев беше интелектуалец, но носеше и револвер. Од него испукал небројани куршуми за татковината, од куршум и загина. Како ќе завршат нашите денешни политички маскоти, останува да видиме. Едно е сигурно, нивните сметки се дебели, а во нив нема ни „Р“ од револуционери!



Да живее Македонија!

Мизар

Мизар (збор кој на арапски ја означува ѕвездата водилка која на патниците им помага да не се загубат во пустината) е формиран во 1983 во Скопје, во состав: Горазд Чаповски (гитара), Ристо Вртев (вокал), Илија Стојановски (бас) и Панта Џамбазовски (тапани). Во 1985 на местото на Ристо Вртев, како пеач доаѓа Горан Таневски, а како клавијатурист Слободан Стојановски. Истата година снимаат неколку демо песни и тргнуваат на југословенска турнеја заедно со Laibach и Disciplina Kičme.
Во почетокот се повеќе ориентирани на рок, а во 1985 го менуваат стилот и под името Мизар – второ откровение нудат музика заснована на старословенското поење, македонскиот фолклор, византиската традиција и дарк звукот.
Деби албумот „Мизар“ го снимија во 1988, во состав: Горан Таневски, Горазд Чаповски, Борис Георгиев (тапани), Сашо Крстевски (бас) и Катерина Велјановска (клавијатури). Продуцент на албумот е Горан Лисица – Фокс. Албумот го донесе незаборавниот хит „Девојка од бронза“, а освен сопствените песни на албумот се наоѓа и преработката на македонската народна песна „Зајди, зајди“ (можеби најпознатата македонска песна на сите времиња) под името „Златно сонце“. Во 1991 следуваше вториот, уште подобар албум, „Свјат Dreams“ кој ја донесе необичната обработка на "Sweet Dreams" од Eurythmics, обработката на народната „1762“ и песната „Дом“ на Ристо Вртев, првиот пеач на Мизар, денес лидер на Архангел. По снимањето на албумот, бендот го напушта пеачот Горан Таневски, кого го заменува пеачката Нора. Кон крајот на 1991 групата престанува со работа. Таневски се посветува на организација на концерти, Каевски го обновува својот бенд Cyborg, a Чаповски заминува за Австралија каде во 1993 го основа Кисмет, продолжение на Мизар.
По објавување на неколку албуми, Чаповски во 1999 се враќа во Македонија и продолжува да работи со Кисмет, кој, заедно со него, го сочинуваат Илија Стојановски (бас) и Стефан Поповиќ (тапани). Тие го поттикна снимањето на дискот "Tribute To Mizar" (2001, Авалон) на кој песните на Мизар ги обработија македонски алтернативни бендови: Ден потоа, Синијак, Music Makers, Ataraxia, No Name Nation, Мајаковски, Brainless Genius и други. Lithium Records во почетокот на 2003 на дискови ги пре-објави првите две плочи на Мизар, дополнувајќи ги со претходно необјавени демо и концертни снимки.

Во 2002 се раѓа идејата за повторно собирање на грушпата поради спектакуларно службено збогување, и наскоро се собираат под името Мизар – трето откровение и ги збираат сите музичари кои во различни фази доаѓале и заминувале од бендот. Во почетокот на 2003 го објавуваат синглот „Почесна стрелба“, кој во многу кус период ги руши сите рекорди на популарност. Денес, таа песна е прогласена за најдобра македонска песна создадена по распадот на СФРЈ.

Албумот „Кобна убавина“ е сниман од јануари до јули 2003 во студиото Тралала, под продуцентската палка на Горазд Чаповски и Горан Трајковски, а е мастериран во љубљанското Метро, од страна на Јанез Крижај.

Мизар денес го сочинуваат вокалистот Горан Трајковски, гитаристот Горазд Чаповски, басистот Илија Стојановски, тапанарот Жарко Серафимовски и клавијатуристот Влатко Каевски.


Текстот е превземен од официјалната веб страница на МИЗАР.

Леб и Сол

Во првата половина на седумдесетите години од минатиот век музичката сцена во Скопје била релативно мала па идните членови на ЛЕБ И СОЛ често работеа во исти групи. Првиот посериозен проект Влатко и Гаро го имаа со џез - рок групата БРЕГ која ја предводеше Мики Петковски.
Со клавијатуристот Кокан Димушевски и тапанарот Димитрије Чочоровски, Влатко и Бодан го основаат ЛЕБ И СОЛ на 1. Јануари 1976 година. Првите снимки Етида бр.3, Деветка и Песна за нас ги прават во студиото на Радио Скопје за само два часа. Првиот настап вон Македонија го имаат во 1977 година во Нови Сад. На основа на таа снимка добиваат покана за Младинскиот Фестивал во Суботица. Таму добиваат награда, прва поширока афирмација и договор со ПГП - РТС. Во август истата година настапуваат како предгрупа на Бело Дугме на легендарниот концерт Хајдучка Чешма, како и во Сараево, Нови Сад и во Скопје. Со нив е и Гаро кој неколку недели пред тоа се приклучува на групата.
Деби албумот ЛЕБ И СОЛ го снимаат во студиото на РТВ Нови Сад во септември 1977 година. На тој албум доминираат џез - рок теми со етно влијанија, а од вкупно девет песни дури шест се инструментали. Сите четворица компонираат иако Влатко е најпродуктивен. Како хит од таа плоча се издвојува песната Нисам твој.
Набрзо избиваат на самиот врв на Југословенската сцена и за вториот албум ЛЕБ И СОЛ 2 добиваат многу подобри студијски услови. Пратејќи го стилот од деби албумот, покрај високооценетата Абер дојде Донке вториот албум ги нуди и одличните Марија, Акупунктура, Таласна дужина.
Според читателите на, тогаш највлијателниот музички магазин во Југославија Џубокс, ја добиваат титулата "Група на годината" во 1978 година.
Третиот ЛП Ручни рад го снимаат во студиото 5 на Радио Белград. Авторството и понатаму го делат сите четворица. Како амбициозни теми од овој албум се издвојуваат: насловната Ручни рад, Кумова слама и Верни пас . По објавувањето на овој албум групата ја напушта Коки Димушевски. На негово место доаѓа Мики Петковски кој во 1980 година заминува од ЛЕБ И СОЛ. По неговото заминување одлучуваат да работат како трио и тогаш компонираат музика за театарските претстави Диво месо, Убавата Вида, Среќна Нова 49 И многу други. Заминуваат на летна турнеја, свират десет концерти, и потоа во Скопје го подготвуваат новиот албум Бесконачно. Го задржуваат својот стил, а музиката ја прилагодуваат на форматот трио. ЛП-то Бесконачно понуди обработка на старата народна песна Ајде сонце зајде, Влатковата Жива рана, Касно поподне на Гаро и Бодановиот Скакавац. Тоа лето групата ја напушта Гаро, а на негово место како тапанар доаѓа Драгољуб Ѓуричиќ.
ЛП-то Следовање го снимаат во студиото на Радио Скопје, а по првпат самите се продуценти на плочата. На оваа плоча за првпат предничат вокалните песни, а Носим твој жиг го добива епитетот радиски хит.
Летото 1982 година со театарот КПГТ гостуваат низ Америка цели два месеца. Настапуваат во клубови и свират заедно со групата Big Country.
Со објавувањето на двојниот албум Акустична траума се збогуваат со ПГП РТС и преоѓаат во Југотон. Во 1983 година за Југотон го издаваат ЛП-то Калабалак. На него како гости учествуваат Боби Мицев на клавијатури и Петар Каргов на саксофон.
Албумот Тангента настана во Белградското студио Аквариус во 1984 година заедно со Кевин Ејерс како продуцент. Името на оваа плоча го дава токму тој затоа што според него музиката на членовите на ЛЕБ И СОЛ тангентно се доближувала со различити стилови. На оваа плоча гостуваат Лаза Ристовски на клавијатури и Ненад Јелиќ на перкусии. Од овој албум како радиски хит се издвојува песната Контакт је скуп.

Десетогодишнината ја одбележуваат кон средината на 1986 година со објавувањето на плочата Звучни зид на која се наоѓа применета музика за театар, филм и телевизија, како и темите од ТВ емисијата Бушава азбука, театарските претстави Ослободување на Скопје, Среќна Нова 49, Коштана и филмовите Шмекер За среќа се потребни тројца. Автори се Влатко и Бодан, а на снимањето учествува и Гаро кој во меѓувреме се враќа во групата.
Брзо после тоа на ЛЕБ И СОЛ им се приклучуваат саксофонистот Гоце Мицанов и клавијатуристот Кирил Џајковски и со нив во 1987 година ја снимаат плочата Као какао.
На оваа плоча за одлучуваат за значаен стилски пресврт и објавуваат десет вокални песни. Плочата ја продуцираат Бодан и Влатко заедно со Брацо Зафировски, а како гости се појавуваат пеачките Беби Дол, Ана Костовска и Рони Ватен на ирски гајди. Текстовите се на Влатко и Горан Стефановски. Со оваа плоча ЛЕБ И СОЛ забележуваат серија хитови како Скопје, Као какао, Мамурни људи и Чувам ноќ од будних.
Наредниот албум Путујемо го снимаат со истата постава. Повторно го продуцираат заедно со Брацо Зафировски и повторно сите песни се вокални. Заедно со гостите Калиопи како пратечки вокал, Зоран Јовановиќ на саксофон и Кире Костов на хорна ЛЕБ И СОЛ на публиката им ја нуди основната тема на плочата поврзана за физичките и менталните патувања. Извесно време во групата како клавијатуриста учестуваваше Валентино Скендеровски, за потоа да се врати Кокан Димушевски кој учествува во снимањето на Путујемо. Ударен хит од овој албум е, сега веќе антологиската Чукни во дрво.
Година дена подоцна, во 1990 година Влатко и Бодан го објавуваат ЦД - то Зодијак со музика компонирана за истоимената балетска претстава на Македонскиот Народен Театар.
Од групата во 1990 година повторно заминува Гаро.
Во мај 1991 година ЛЕБ И СОЛ заминуваат на турнеја во САД и Канада. Во поставата се Влатко, Бодан, Кокан и Драгољуб. Концертот во престижниот CBGB во Њу Јорк забележен е на дискот Live in New York. На овој албум се наоѓаат и записи од пробите во студиото Американ, снимка на песната Благослов од Македонската Православна Црква во Торонто, темата Going back to Skopje снимена во подвижното студио во Торонто и обработката на народната Учи ме мајко, карај ме снимена во Скопје во октомври 1991 година.



Текстот е превземен од страната на Леб и Сол.

Дениција ..

Песна за мојата песна

Отспрегни ce машки ветру, мој личен телалу,
надлетајте го својот глас птицо и грмотевицо,
бидете редачки мои мачни посестрими
и искрај в краја пренесете ја песната за мојата песна:
За таа топола меѓу две пустини, меѓу две планини,
за тој постојан бакнеж меѓу две пречисти усти,
за тоа виножито меѓу две возбудени шуми,
за таа неизодлива ноќ меѓу две преноќишта,
за таа потпалена свеќа меѓу два непријателски черепа,
за таа мировна труба меѓу две завојувани земји,
за таа воздушна коњица меѓу две села,
меѓу две стомни вода,
за тој преотворен чадор на печурката,
за таа препрочитана телеграма меѓу два братски дожда,
за таа непомрдната Деница меѓу две оддалечени утра,
за тоа растојание меѓу два одѕива,
за тие речни слабини меѓу две скарани перачки,
за тој затскриен студ меѓу две топли соби,
за тој буквар, за таа сметалка меѓу два ближни града,
за тоа засолниште меѓу две селски горештини,
за тој пејзаж, меѓу две писма, меѓу две боишта,
меѓу две Крушевски Републики,
за таа пот, за тој дијамант меѓу две стушени чела,
за таа грутка снег меѓу две детски дланки,
за тој сончев прстен, за таа рамноденица,
за таа расонета струја меѓу две растителни ноќи,
за тоа запечатено пладне меѓу две речни промаи,
за таа капка вода меѓу две суви непца,
за таа камбанарија меѓу два ѕидара, меѓу два ѕвонара,
за тоа нескротливо животно, за тоа милозливо Невреме,
за тој водопад меѓу моиве две раце,
ЗА ДЕНИЦИЈА.

Кога ја љубев Дениција

Кога ја љубев Дениција,
како да калемев светлина на мракот,
како да топев снегови фатени во движење,
како да станував единствен сведок
за бакнежот меѓу металот и громот.

Кога ја љубев Дениција,
како да му пронајдував брзина и на каменот,
како да ја одделував душата од телото,
како да го палев барутот
на тилот од смилот и трендафилот.

Кога ја љубев Дениција,
како да внесував летен воздух во воздухот зимен,
како да ги откривав сите руднуци на злато,
како да добивав телефонска врска со сонот
од сите успани работници.

Оти ја љубев Дениција,
како што ги отварав пролетните аптеки,
сместени во гласот од славејот,
како што славејот ги спријателуваше
небото и земјата,
како што таа ми ја одземаше тежината,
додека трчав кон неа,
како што не можев да видам ништо освен неа,
како што таа живееше додеја јас умирав,
како што и јас не знаев како би умрел,
ако таа не се родеше.

Кога ја љубев Дениција,
како да учествував во создавањето
на првата Македонска Држава.


Од Дениција на Петре М. Андреевски.

Михаил Ренџов - Поезија

Псалм за непостојниот

Боли тоа што не постојам
Длабоко боли тоа што не постојам
Боли главата што ја немам
Боли болката во таа глава
Боли окото во таа глава што не постои
Боли пустелијата околу таа глава
Боли единствениот патник
Кој потајно минува низ таа глава
Кој запален доаѓа да ми соопшти
Оти јас сосема не постојам
Оти длабоко боли тоа што не постојам.
__________________________________________________

Страв

Ветрот ми го пожолте дрвото
Срцето ми е темно.

Нели вие ме гоневте до полноќ?

Скокаат славеи над мојата куќа
Стравот ми е бршлен на ѕидот
Пожар во полноќна галија

Го слушате ли гласот
Во тајната соба на срцето?

Ноќта е златен облак
Вие ѕвезди што ми покажувате
Лажен пат.

Славеите на небо се убиваат.
__________________________________________________

Раѓање

неопфатна
совршена
светлина -

се роди мојот брат.

неопфатна
совршена
светлина

се роди мојата сестра.

неопфатна
совршена
темнина -

се родив јас.

и така...
по две совршени живеачки
премина мојата сестра
а потоа мојот брат.

а јас?
ќе прашате

преминав во миг
на совршена светлина
начната од мисла една:
И мртов
ова да ви го
соопштам.
__________________________________________________

Одиме за рака фатени

Одиме
за рака фатени:
Ангелот и планината
Славејот и тишината
Душата и темнината

Одиме за рака фатени.

Одиме
за срце фатени:
Ѕверката и планината
Кобецот и тишината
Црвот и темнината

Одиме
За срце фатени.
__________________________________________________

Различности

Постои различност меѓу дрвјето:
Дрво со седало.
И дрво без седало.

Во седалото се испилува радоста
И влегува во нас
Другото постои заради различност.

Постои разлика меѓу тревите:
Трева со бубалка
И трева без бубалка.
Бубалката брмчи
И ни го населува увото
Другото постои заради различност.

Постои различност меѓу луѓето:
Постои човек со тага
Постои човек без неа.
Човекот без тага си ти
А оној со тага сум јас

а постојам само заради
Различност.

Михаил Ренџов

Михаил Ренџов е роден на 25-ти август 1936 година во Штип. Средното образование го завршил во својот роден град. Дипломирал на правниот факултет на Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“ во Скопје. Работел во Националната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“ во Скопје како советник по библиотекарство. Член е на Македонскиот ПЕН центар и на Друштвото на писателите на Македонија.

Ренџов е истакнат македонски поет, раскажувач, преведувач.
Автор е на повеќе дела, меѓу кои:
Лирика: „Иселеник на огинот“ (1965), „На работ од сонот“ (1972), „Збор и бол“, „Полноќ“ (1979), „Нерези“ (1982), „Аутодафе“ (1985), „Феникс“ (сонети) (1987), „Земја, потоп“ (1991), „Вечната, бесконечната“ (1996), „Јас оксиморон“ (1998), „Псалми“ (2000) и др.
Поеми: „Тој“ (лирска поема) (1993), „Апокалипса“ (драмска поема) (2002), „Земја“.
Проза: „Захариј и други раскази“ (2004).
Препеви: „Гилгамеш“ и други дела од асировавилонската поезија, делови од јидиш - поезијата, поезија од Лермонтов, Пушкин, Лучијан Блага, Дритеро Аголи, Каролина Илика и други.

Добитник е на десетина национални и интернационални награди: „Браќа Миладиновци“, „Прличевиот ловоров венец“, „Рациновото признание“, „Ацо Шопов“, “Grand prix international” во Романија за неговата целокупна работа и др.
Застапуван е во антологиите на македонската, југословенската и светската поезија.

Армакедон - Мизар (кобна убавина)

АРМАКЕДОН


Со тимпани и труби, торжества,
го дочекаа младиот цар:
на постела од свила безбожно дете,
на новата правда син.

Среде ноќ волците вијат
низ празни булевари со подземен крик.
По кожа ми врват морници ладни,
в глава ми удира гонг.

Од Исток до Запад,
од Тибет до Урал:
Terrible beauty is born! - W.B. Yeats


Над главава ми фрштат жешки јазици,
од водата се ведат гнасни ѕверови.
Го држам силно в рака крстот железен
со верба дека се уште сум со тебе.

Лажен сум бард на бродот наречен пропаст,
поморец без очи и без глас.
Изгубен сум син на стравот од вода и од пламен,
со глава нурната в длабок вир.

Господи од верба венец исплети ми,
над мојава глава пред напукнат ѕид.

Смрт од вода, страв од потоп,
изградете кораб, изградете мост
и бидете спремни на жестока љубов
како на Оној, распнатиот на крст!

Еве доаѓам по нив,
нема да одминам никого.
В рака носам огнен жиг,
посилен од нивното мастило.
Еве ме пак и пак,
немам страв но носам страшна пресуда.
И носам радосна вест:
твојата крв е нивна слобода!

Над главава ми летаат бесни змејови,
од очиве ми искрат молњи пламени.
Замавнувам со мечот косам пред себе,
Господи, Ти си моето силно оружје!

Зад мене летаат сили и престоли,
бегајте гнасни ѕверој, змии, гуштери!
Одвнатре бликнува Твојата светлина:
Ќе ги погубиме со убавина!


(Г. Трајкоски)



Мизар

Албум: Кобна убавина (2004)